Üsküdar Üniversitesi ile SODİMER iş birliğiyle gerçekleştirilen araştırmada Ramazan ayında sosyal medya kullanım alışkanlıkları ortaya konuldu. Türkiye genelini kapsayan araştırma, Ramazan ayında sosyal medya kullanımının arttığını gösterdi. Araştırmaya katılanların %56’sı sosyal medyayı her gün 1 ila 3 saat arasında kullandığını belirtirken, yaklaşık %22’si ise sosyal medyayı günde 4 saatten fazla kullandığını söyledi. “Ramazan ayında iftar ve sahur yemeklerinin sosyal medyada paylaşılmasını onaylıyor musunuz?” sorusuna ise %65,7’si “Onaylamıyorum” cevabını verdi. 

Üsküdar Üniversitesi ile Sosyal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (SODİMER) ortaklığında Ramazan’da sosyal medya kullanım araştırması yapıldı. Bireylerin Ramazan ayındaki sosyal medya kullanım alışkanlıklarını belirlemeyi amaçlayan araştırmaya Türkiye genelinden 537 katılımcı katıldı. Katılımcıların 316’sı %58,8 oranla kadınlardan oluşurken; çalışmaya katılan 221 erkek katılımcıların %41,2’sini oluşturdu. 15-65 arasındaki katılımcıların yaş ortalaması 34,6 oldu. Katılımcıların 279’u %52 oranla evlilerden ve 258’i de %48 oranında bekarlardan oluştu. 

Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, SODİMER Bilim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal ile SODİMER Başkanı Prof. Dr. Levent Eraslan yönetiminde gerçekleşen araştırmada pek çok sonuca ulaşıldı. 

Araştırmada, cinsiyet, yaş, medeni durum, öğrenim düzeyi gibi demografik soruların yanında, sosyal medya kullanım alışkanlıkları ve tercihleri, WhatsApp kullanım alışkanlıkları, günün hangi vaktinde daha çok kullanıldığı ve nelerin paylaşıldığı gibi soruların yanında dini içeriklere ve iftar saati, namaz saati, fitre miktarı gibi birtakım bilgilere ulaşma aracı olarak sosyal medyanın kullanılıp kullanılmadığı da araştırıldı.

20 sorudan oluşan anketin sonuçları şu şekilde oldu:

Ramazan’da sosyal medya kullanımı arttı
Araştırmada ilk olarak kullanıcıların sosyal medya kullanımlarının ramazan ayında nasıl değiştiği araştırıldı. Bu amaçla katılımcılara yöneltilen “Ramazanda sosyal medya kullanım süreniz arttı mı?” sorusuna bireylerin %81’i evet yanıtı verdi. 

Ramazan’da sosyal medya kullanımı 4 saate kadar çıkıyor
Araştırmaya katılan bireylerin %56’sı sosyal medyayı her gün 1 ila 3 saat arasında kullandığını belirtirken, yaklaşık %22’si ise sosyal medyayı günde 4 saatten fazla kullandığını belirtti.

Ramazan’da en çok kullanılan sosyal medya platformu Instagram oldu
Katılımcılara sosyal medya uygulamalarının hangilerini kullandıkları sorulup çok seçenekli olarak cevaplandırmaları istendiğinde ise; birinci sırada Instagram geldi (%83,4). İkinci sırada Youtube (%73,3), üçüncü sırada ise Twitter gelmiştir (%53,4). Facebook kullanım oranı %40,5, Linkedin %24,1, Pinterest %17,4, Tik Tok %9,5, Snapchat %9,1, olarak bulundu.

SODİMER Başkanı Prof. Dr. Levent Eraslan ve Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal araştırma sonuçlarını değerlendirdi. 
Daha önce 2017 yılında SODİMER Başkanı Prof. Dr. Levent Eraslan’ın yaptığı Ramazan’da sosyal medya kullanımı araştırması yaşları 21-55 arasında değişen 174 üniversite öğrencisi ve mezunu ile yürütülmüştü. 2017’deki araştırma sonucunda da yine görsel temalı sosyal medya araçlarının daha çok tercih edildiği görüldü. Sosyal medya platformlarında Instagram ve Youtube ön plana çıkmış, WhatsApp mesajlaşma/iletişim aracı olarak oldukça sık kullanıldığı belirlenmişti. 2022 araştırmasında da benzer sonuçlar görülürken, Twitter kullanımının da %50’lerde seyrettiği belirlendi. 2022 araştırmasında, güncel haber takip oranı %50’nin üzerindedir. Böylece birinci ağızdan haber alma aracı haline gelen sosyal medya uygulaması Twitter kullanımının da yükselişte olduğu ve 3. Sırada kullanılan sosyal medya platformu olduğu görüldü.

Eraslan’ın yürüttüğü önceki araştırmada grubun neredeyse tamamı Ramazan’da iftar ve sahur yemeklerinin sosyal medyada paylaşılmasını eleştirerek, bu durumu yanlış ve gereksiz bulmuştu. 2022’de de çoğunluk eleştirse de %25’lik bir grubun aşırıya kaçılmadığı durumda olabilir yanıtı verdiği görüldü. Onaylamayanlar %65,7 oranında oldu. 
Araştırmada dini içeriklerin sosyal medyadan öğrenilmesi durumu da 2017’den bu yana süregelmiş olduğu ortaya çıktı. 2022 araştırmasında; katılımcıların yarıya yakını Ramazan ayı sürecinde, zekât miktarı hesaplama, fitre, sadaka verecek kişi arama, bayram namazı saati öğrenme gibi birçok sorunun cevabını sosyal medyada aradığını belirtti.

2022 yılı araştırma sonuçları şu şekilde ortaya çıktı:

Ramazan’da sosyal medya kullanım süreleri:
1 saatten az: %16,6 (89 kişi)
1-3 saat %56,1 (301 kişi)
4-6 saat: %22,3 (120 kişi)
7 saatten fazla: %5 (27 kişi)
Durum incelendiğinde; günde 4 saat ve üzeri sosyal medya kullanım oranı %20’yi geçmektedir. 7 saat ve üzeri, tüm gününü neredeyse sosyal medyada geçirenlerin sayısı 27 kişidir (%5).

Kullanılan Sosyal Medya Uygulamaları:
Instagram: %83,4
Youtube: %73,3
Twitter: %53,4
Facebook: %40,5
LinkedIn: %24,1
Pinterest: %17,4
Tik Tok: %9,5
Snapchat: %9,1
Sosyal medya uygulamalarının hangilerini kullandıkları sorulup çok seçenekli olarak cevaplandırmaları istendiğinde ise; birinci sırada Instagram geldi. (%83,4). İkinci sırada Youtube (%73,3), üçüncü sırada ise Twitter yer aldı. (%53,4). Facebook kullanım oranı %40,5, Linkedin %24,1, Pinterest %17,4, Tik Tok %9,5, Snapchat %9,1, olarak bulundu.

Ramazan’da sosyal medya grafiği aşağıdaki gibi oldu:

Birinci sırada kullanılan sosyal medya uygulamaları:
Instagram: %56,1 
Twitter: %19,9
Youtube: %11,4
Facebook: %7,3
LinkedIn: %3,3
Diğerleri %1’in altında ilk sırada tercih ediliyor.

Hangi vakitte daha çok sosyal medyayı kontrol edersiniz?
Bütün zaman dilimlerinde kontrol ederim, fark etmez: %34,8
Sabah ile iftar arasında: %30,4
İftar ve sahur arasında: %28,9
Sahurdan sonraki zaman diliminde: %6  

Hangi vakitte daha çok sosyal medyayı paylaşımı yaparsınız?
Bütün zaman dilimlerinde kontrol ederim, fark etmez: %39,4
Sabah ile iftar arasında: %26,1
İftar ve sahur arasında: %30,8
Sahurdan sonraki zaman diliminde: %3,7            

Ramazan ayında iftar ve sahur yemeklerinin sosyal medyada paylaşılmasını onaylıyor musunuz?
Onaylamıyorum: %65,7
Onaylıyorum: %8,9
Aşırıya kaçılmazsa onaylıyorum: %25,5  

Ramazan ayında sosyal medya kullanım süreniz sizce arttı mı?
Evet, arttı: %81 
Hayır, artmadı: %16,2
Ramazan ayında sosyal medya kullanımımı askıya alırım: %2,8

İftar öncesi sosyal medya kullanım amaçları
Haber takibi yapmak: %54,7
İş amaçlı: %34,1
Dizi/film izlemek: %25,7
Yemek tarifi incelemek: %24,1
Müzik dinlemek: %23,7
Başkalarını takip etmek: %22,6
İftar, sahur, namaz saatleri gibi bilgileri öğrenmek: %15,1
Fotoğraf, video çekip paylaşmak: %11,6
Dijital oyun oynamak: %11,4
İlahi, dua, dini içerikleri incelemek: %11
Spor içerikleri: %10,6
Din adamlarını takip etmek: %4,9
Özlü sözler (veciz, düşünür sözleri): %4,9
Diğer seçeneği: %1’in altında

İftar sonrası sosyal medya kullanım amaçları
Haber takibi yapmak: %51,3
İş amaçlı: %31,9
Dizi/film izlemek: %30,8
Yemek tarifi incelemek: %8,4
Müzik dinlemek: %23,5
Başkalarını takip etmek: %24,6
İftar, sahur, namaz saatleri gibi bilgileri öğrenmek: %7,5
Fotoğraf, video çekip paylaşmak: %11,4
Dijital oyun oynamak: %13,1
İlahi, dua, dini içerikleri incelemek: %8,4
Spor içerikleri: %10,6
Din adamlarını takip etmek: %5,4
Özlü sözler (veciz, düşünür sözleri): %5,4
Diğer seçeneği: %1’in altında

İftar öncesi ve iftar sonrası sosyal medya kullanım amaçlarını karşılaştırdığımızda; iftar öncesi katılımcıların haber takip oranı (%50’lerde) ile iş amaçlı kullanımlarında (%30’larda) çok farklılık görünmese de yemek tarifi inceleme amacıyla iftar öncesi kullanım oranı % 24,1 iken iftar sonrası bu oran %8,4’e düştü. 

Dizi/film izleme oranlarında iftar sonrasında artış gözlendi. İftar öncesi %25,7 olan bu oran, iftar oranı 30,8 olmaktadır. Bununla birlikte müzik dinleme oranlarında farklılık olmamaktadır. Müzik dinleme alışkanlıkları iftar öncesi veya sonrasında farklılaşmadı.

Dini amaçlarla sosyal medya kullanımı iftar öncesi daha fazla olduğu ortaya çıktı. İftar vakti, sahur vakti, namaz saatleri gibi bilgilerin kontrolü iftar öncesinde %15,1 (81 kişi) iken, iftar sonrasında %7,5’e (40 kişi) düşmektedir. Yine ilahi, dua ve dini içeriklerin iftar öncesinde takip edilme oranı daha yüksektir (%11; 59 kişi). İftar sonrasında; %8,4 (45 kişi) oranında dini içerikler takip edildi. 

Dijital oyun oynama iftar sonrasında biraz daha yükselmektedir. İftar öncesi %11,4 iken iftar sonrasında bu oran %13,1 olmaktadır. Spor takibi, fotoğraf çekip paylaşmak gibi aktivitelerin iftar öncesi ve sonrasında farklılaşmadığı görüldü.

Whatsapp kullanımı
Mesajlaşmak / İletişi kurmak: %92,9
Görüntülü arama: %5,4
4 kişi en çok başkalarının hikâye/ durumlarını kontrol etmek amacıyla kullandığını belirtmiş, 3 kişi ise klasik (görüntüsüz) aramalarını whatsapp kullanarak yaptığını belirtmiştir.

Ramazan ayında sosyal medya kullanımınız farklılaştı mı?
Evet, farklılaştı: %21,7
Farklılık olmadı: %78,3

Ramazan ayında sosyal medya kullanımında ne gibi farklılıklar oldu?
Daha az kullanıyorum: %17,4
Kullanım zamanının/vakit diliminin değiştiğini: %12,1
Paylaştığım içerikler değişti: %4,5
Daha fazla kullanıyorum: %8

Ramazan ayında din adamlarının sosyal medya hesaplarını takip eder misiniz?
Evet takip ederim: %18,8 
Hayır takip etmem: %81,2

Ramazan ayı sürecinde, zekât miktarı hesaplama, fitre, sadaka verecek kişi arama, bayram namazı saati öğrenme gibi birçok sorunun cevabını sosyal medyada arar mısınız?
Evet: %42,2
Hayır: %57,8

Ramazan ayında dizi ya da film izleme alışkanlıklarında değişiklik oldu mu?
Artış gösterdi: %11,6
Artış göstermedi: %75,2 
Ramazan’da dizi/film izlemiyorum: %13,2