Bu hastalık insanı ayakta uyutuyor: Narkolepsi

NARKOLEPSİ İŞ VE TRAFİK KAZALARINA SEBEP OLUYOR
Halk arasında bilindiği şekliyle uyuklamak, uyuyakalmak, çok uyumak ya da ayakta uyumak kadar basit olmayan narkolepsi, günlük yaşamı olumsuz etkiliyor. Çünkü narkolepsi hastaları çalışırken, araba kullanırken veya toplu taşıma araçlarında ayakta giderken çok kısa sürede uyuyabiliyor. Trafik ve iş kazalarına sebep olan hastalık bir uyku testiyle teşhis edilip; kısa sürede tedavi edilebiliyor. 

Memorial Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Abdullah Özkardeş, “Narkolepsi ve alınması gereken önlemler” hakkında bilgi verdi.

Uyku beynin aktif bir sürecidir
Sağlıklı beslenme ve egzersizin yanında uykunun sağlık üzerindeki etkisi çok fazladır. Birçok fizyolojik görev uykuda hızlanmaktadır. Kişinin sağlıklı kalması ve en iyi şekilde yaşamını sürdürebilmesi için gereken yaşamsal bazı görevler yalnızca uyku sırasında yerine getirilebilir. Uyku bilinenin aksine beynin pasif değil aktif bir sürecidir. Uykunun normal bir şekilde başlatılması, devam ettirilmesi ve sonlandırılması beynin normal işleyen fizyolojik süreçlerini gerektirmektedir. Ancak bu süreçteki bazı sorunlar uyku bozukluklarını beraberinde getirmektedir.

Hastalar kırmızı ışıkta bile uyuyabiliyor
Uyku bozuklukları, hipertansiyon, diyabet, obezite, bağışıklık sistemi hastalıkları ve diğer kronik hastalıkların oranını da artırmaktadır. Yüzlerce uyku bozukluğu vardır. Gündüz aşırı uykululuk hali durumu da birçok hastalık için ortak bir belirtidir. Ancak unutulmaması gereken en önemli hastalıklardan birisi “Narkolepsi”dir. Burada hastalar neredeyse 24 saat uyuma isteği içindedirler. Hastalar araç kullanırken kırmızı ışıkta beklerken ya da çalışırken uyuyakalırlar ve iş yapamaz hale gelirler. İş kazaları, trafik kazalarına sebep olan bir hastalıktır. Bu anlamda Narkolepsi gündelik hayatı olumsuz etkiler.

Belirtilerden biri karabasan olarak biliniyor
Narkolepsi, gün içinde önlenemez uyku ataklarının olduğu, uyku dışında da kişinin kendisini sürekli yorgun hissettiği bir sorundur. Narkolepsininin belirtileri arasında hastaların kaslarında gevşeme olması bulunmaktadır. Genellikle uykuya dalma sırasında kol ve bacaklarda, gövdede ani kuvvet kaybı oluşabilir. Narkolepsinin bir başka belirtisi de toplumda “Karabasan” olarak bilinen uyku felci durumudur. Yani hasta uykuya dalma sırasında veya uyanırken birtakım halüsinasyonlar görmektedir.

Gün içinde çok dikkatli olunması gerekiyor
Uykunun birçok evresi bulunur ve uyku evreleri kişinin fizyolojik değişimine göre şekillenir. Örneğin yenidoğan bebekler belli bir yaşa kadar sık sık uyumaktadır. Yaş ilerledikçe gündüz uykuları olmaz sadece gece uyunur. Kişi yaşlandıkça tekrar bebeklik dönemine benzer bir uyku sürecine girer. Ancak narkolepsi hastalarında durum böyle değildir. Hasta gün içerisinde pek çok yerde uyuyakalabilir.

İlaçlara cevap veren bir hastalık
Uykunun evreleri vardır. Non-REM uykusu ve REM ya da paradoksal uyku olarak iki uyku evresi görülür. Non-REM uykusu 4 evreden oluşur. Evre 0 diye adlandırılan devrede uyanıklık durumu değişmiştir. Evre 1’de uyku bastırır. Bu devrede uyandırılan kişi uyumadığını uyanık olduğunu söyler. Evre 2′ de kişi uyandırıldığında uykuda olduğunu fark edebilecek kadar uykuda kalmıştır. Evre 3 ve Evre 4 esnasında kişinin beyin dalgaları yavaştır. Daha sonrasında da REM uykusuna geçilir. Ancak narkolepsi hastalarında sadece REM uykusu vardır. Narkolepsi, ilaçlara cevap veren bir hastalıktır. İlaç tedavisiyle narkolepsinin önüne geçilebilir.

Uyku testiyle teşhis konuluyor
Narkolepsi muayene sırasında teşhis edilebilir, belirtilerin şüpheli olduğu hallerde uyku testleri ile kolaylıkla teşhis edilir. Uyku testi birçok sistemi monitörize eden bir testtir. Testte beyin aktivitesi; karın, göğüs kafesi, göz, çene ve bacak hareketleri; kalp ritmi, horlama, yatış pozisyonu, nefes durması, kan oksijen düzeyi gibi pek çok parametre, hastaya çeşitli elektrotlar bağlanarak kaydedilir. Sonrasında tüm veriler bilgisayara aktarılarak değerlendirme sürecine geçilir. Hastalar normal saatinde uyur, sabah kalkışına kadar izlenir. Bu sonuçlara göre de Narkolepsi teşhisi konulur ve ilaç tedavisine başlanır.

Uyku hijyeni için bunlara dikkat edin
Uyku ortalama 8 saatlik bir süreçtir. Uyku ihtiyacı kişiden kişiye göre değişebilir. Kimileri 6 saat uykuyla sağlıklı hisseder, kimileri de 10 saat uyumak zorunda olduğunu düşünür. Yani 6-10 saat dışında bir uyku dilimi varsa bu kişilerde uyku problemleri vardır. Bunların önüne geçebilmek için öncelikle uyku hijyeni sağlanmalıdır. Uyku hijyeni için önemli noktalar şunlardır:

• Akşamları fazla yemek yenmemeli, uykudan birkaç saat öncesinde beslenme bırakılmalıdır.
• Vücutta potasyum değerleri dengede tutulmalıdır.
• Zamanında yatmaya dikkat edilmelidir.
• Uyunacak ortam temiz olmalıdır.
• Ortam ışıklandırma, sıcaklık ve havalandırma açısından uygun olmalıdır.
• Odada telefon, tablet, televizyon gibi aletler bulunmamalıdır.
• Yatak, yorgan gibi materyaller kişiye uygun olmalıdır.
• Uykudan önceki 4-5 saatlik süreçte kafein, alkol alınmamalı; sigara içilmemelidir.
• Gündüz uykularında 45 dakika aşılmamalıdır.

Eğer bu şartlar sağlanmasına rağmen, yine de uyku problemleri yaşanıyorsa vakit kaybetmeden bir nöroloji uzmanına başvurulmalıdır.