"İstanbul Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk"

TÜRKİYE VE ARNAVUTLUK YÜZYILLARDIR YAN YANA
Tiran Yunus Emre Enstitüsü, “İstanbul Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk” isimli etkinlik düzenledi. Çevrim içi düzenlenen etkinliğe Türkiye Cumhuriyeti Tiran Büyükelçisi Murat Ahmet Yörük, Arnavutluk Cumhuriyeti Kültür Bakanı Elva Margariti, Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Birol Çetin ve yazar Ermal Nurja katıldı. 

Moderatörlüğünü Dr. Albana Tahiri’nin yaptığı etkinlik kapsamında "İstanbul Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk (Elbasan, İşkodra, Korça)" kitap serisinin tanıtımı yapıldı. 

Arşivler Önemli Bir Köprü

Açış konuşmasını yapan Büyükelçi Yörük, iki ülkenin ortak geçmişinin 14. yüzyılın ikinci yarısından sonra ve 15. yüzyılın hemen başı itibarı ile başladığını ifade etti. O tarihten bu yana devam eden birlikteliğe ilişkin hali hazırda Türkiye’de Osmanlı Dönemine ait olan arşivlerde, Arnavutluk’u geçmişine dair önemli sayıda belge yer aldığını aktaran Yörük; “Son dönemlerde stratejik ortaklık mesafesine taşıdığımız ilişkiler çerçevesinde her iki ülkenin arşivlerindeki belgeleri, çeşitli kurum ve kuruluşlarımızın da desteğiyle, bu alanda çalışma yapmak isteyen araştırmacı ve akademisyenleri destekliyoruz.” şeklinde konuştu. 

Elbasan Belediyesi’nin de desteğiyle hazırlanan ve tanıtımı yapılan kitabın İstanbul’daki Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk ana temasıyla şekillendiğini belirten Murat Ahmet Yörük, kitabın Elbasan ve çevresindeki tarihi vakalardan derlendiğini aktardı: “Bu eserin, iki ülkenin bilim insanları, tarihçileri, araştırmacıları ve öğrencileri için önemli bir kaynak teşkil edeceğini düşünüyorum. Geçmişimize ışık tutarak gelecek nesillere bu birlikteliğimizin aktarılmasında önemli bir köprü vazifesi göreceğine inanıyorum.”

Osmanlı Arşivleri Bir Hazinedir

Arnavutluk Cumhuriyeti Kültür Bakanı Elva Margariti ise son dönemlerde önemli projelerde, kültürel anıtların restorasyonunda ve 2019 depreminin yaralarının sarılması noktasında Türkiye’nin vermiş olduğu desteği önemsediklerini belirterek başladığı konuşmasında, “İş birliğimizin arşivler de dâhil olmak üzere farklı alanlarda devam etmesine seviniyorum. İtiraf etmeliyim ki arşiv alanında zengin tecrübenizden öğrenecek çok şeyimiz var. Ortak tarihin bir sonucu olarak Osmanlı arşivleri sadece Türkiye için değil, Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olan diğer Balkan ülkeleri için de bir hazinedir. Sadece Arnavutluk ile ilgili belgelerin sağlanması için değil, aynı zamanda arşivleri modernize etmesi ve Osmanlı uzmanlarının hazırlaması konusunda iş birliği yapmamız çok önemli.” ifadelerine yer verdi. 

Ermal Nurja’nın Arnavutluk’un en önemli şehirlerinden biri için İstanbul Arşivleri’nde araştırma yapmasının önemli olduğunu aktarırken güvenilir ve birincil kaynak olduğunu da sözlerine ekledi. 

Arşivler Çok Kıymetli

Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Birol Çetin ise Arnavutluk’ta görev aldığı dönemde yürütülen en önemli projelerden birinin Arnavutluk Arşivleri ile yapılan çalışma olduğunu kaydetti. Ermal Nurja’nın çalışmalarını da yakından takip ettiğini aktaran Çetin, bu eserinin de Arnavutluk tarihinin önemli bir dönemine ışık tutacağına inandığını söyledi: “Arşivler çok kıymetli, bugün arşiv çalışmaları olmadan hiçbir şey yapamazsınız. Dolayısıyla hem bu konudaki spekülasyonları ortadan kaldırmak hem de o dönemi aydınlatmak açısından faydalı bir eser olmuş. Elbasan tarihsel açıdan şüphesiz önemli bir merkez. Türk Tarih Kurumu olarak her türlü desteği verdik, bundan sonra da vermeye devam edeceğiz. Türkiye’deki arşivlerden istifade ederek Arnavutluk tarihinin daha da netleşeceğini düşünüyorum. Bu kitap bir başlangıç, bu alanla ilgili çalışma yapanlar için yolu açacak bir çalışma.” diye konuştu. 

Osmanlı Arşivleri Tüm Topluluklara Işık Tutuyor

Arnavutluk Cumhuriyeti Arşiv Genel Müdürlüğünde çalışan ve Arnavutluk’un tarihi mirasını günümüze taşıyan eserin yazarı Nurja, böyle bir kitap yazma fikrinin İstanbul’daki Mimar Sinan Üniversitesinde “Osmanlı Döneminde Avlonya” adlı doktora tezini hazırlarken ortaya çıktığını aktardı. 

Arnavutluk toprakları ve tarihi için Osmanlı Arşivlerinin önemine değinen Ermal Nurja, Ankara’daki Türkiye Cumhuriyeti Arşiv Genel Müdürlüğü ve İstanbul’daki Osmanlı Arşivi’nin uzmanlar ve araştırmacılar tarafından büyük bir kısmının incelenebileceğini belirtti. Nurja,

“Tarih boyunca Arnavutlar farklı rejimlerin ve imparatorlukların egemenliği altındaydılar ve bu dönemlerin resmî belgeleri Yunanca, Latince ve Slav dilleri gibi hazırlanmış. Bu nedenle Arnavutluk tarihini anlayabilmek için bu belgeler üzerinde araştırma yapılması lazım. Bunlar arasında Osmanlı Arşivi, büyük bir önem taşıyor. Balkanlardaki Arnavut toprakları 15. yüzyıldan 1912’ye kadar Osmanlı Devleti’nin bir parçasıydı ve bu topraklara ait olan belgeler Osmanlı Arşivlerinde kayıtlıdır. Balkan Savaşlarından sonra II. Dünya Savaşı’na kadar olan kültür devrimi sırasında binlerce Osmanlı belgeleri yok edilmiştir. Bu nedenle bu belgelerin ikinci kopyasının önemi ön plana çıkıyor. Osmanlı idaresinin çıkarttığı belgelerin sayısının yaklaşık olarak 5 milyon olduğunu düşünmemizi sağlıyor. Günümüzde bunların sadece yüzde 10’u bulunuyor. Burada 15. Yüzyıldan Tanzimat’a kadarki döneme ait olanları saymadık.”

Arşivlerden derlenen 20 kadar kitap bulunduğunu, bunlardan önemli bir başlık olarak İşkodra’nın işlendiğini aktaran Ermal Nurja, bu şehrin Osmanlı idari yapılanmasındaki Arnavut vilayetlerin tek merkezi olduğunu söyledi. Bu kitabın ise diğer kitapların dört katı kadar bilgi içerdiğinden bahseden yazar, Türk kurum ve kuruluşları ile yapılacak iş birliklerinin devam etmesi halinde yeni kitapların da çıkarılabileceğini; bunun yapılabilmesi halinde İstanbul’un Osmanlı belgelerinde Arnavutluk için hazırlanan serinin tamamlanmış olacağını söyledi. 

Arnavutluk halkının gelişim sürecinin özellikle belgelendiği İstanbul arşivleri ile kesin olarak ortaya çıkarılabileceğini kesin olarak söylemenin mümkün olduğunu belirten Nurja, Osmanlı arşivlerinin tüm topluluklara ışık tutan bir kaynak olduğunu da dile getirdi.