Pandemi üniversite gençliğinin yaşam alışkanlıklarını nasıl değiştirdi?

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, pandemi sürecinde üniversite gençlerinin gündelik yaşam pratikleri üzerine kapsamlı bir araştırma gerçekleştirdi.

Araştırmaya Türkiye’nin 73 şehrinde 146 farklı devlet ve vakıf üniversitelerinde öğrenim gören 18-26 yaş arasında toplam 1865 ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencisi katıldı. Üniversite gençliğinin %43,2’si arkadaşlarıyla vakit geçirmeyi, %19,3’ü sevdikleriyle kucaklaşmayı ve sarılmayı, %15,8’i okula gitmeyi özlediğini belirtti. “Pandemi sürecinde kendinizi nasıl hissettiniz?” sorusuna katılımcıların %45,9’u “Hayatı ve kendimi yeniden sorguladım” yanıtını verdi. Pandemi sürecinde üniversite gençliğinin alışveriş alışkanlığında da değişiklikler oldu. Katılımcıların %43,9’u “online siteler üzerinden alışveriş alışkanlığı kazandım” yanıtını verdi. Bu seçeneği işaretleyen katılımcıların %68,8’i kadın; %31,2’si erkek oldu. 

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı önderliğinde Türkiye genelinde yürütülen araştırmanın gerçekleşmesinde Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü lisans öğrencileri Feyza Keskin ve Zeynep Cansoy aktif görev aldı. Bu araştırmayla genel olarak pandemi sürecinde üniversite öğrencilerinin zamanlarını nasıl geçirdiklerini incelemek ve pandemi sürecinde gündelik yaşamın ve alışkanlıkların nasıl şekillendiğini ve değiştiğini farklı değişkenler üzerinden incelemek amaçlandı. 

Araştırmaya 1865 öğrenci katıldı
Çevrimiçi anketle gerçekleştirilen çalışmaya, Türkiye’nin 73 şehrinde 146 farklı devlet ve vakıf üniversitelerinde 2020-2021 Akademik Yılında öğrenim gören 18-26 yaş arasında 79   farklı bölüm ve programdan toplam 1865 ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencisi katıldı. 

Araştırmaya ilişkin bilgi veren Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “%60,1’i kadın (1121 kişi), %39,9’u erkek (744) olan katılımcıların %77,6’ı lisans, %16,8’i ön lisans,  %16,6, %4,7’i yüksek lisans ve %0,9’u ise doktora öğrencisidir.  Katılımcılardan %59,6’ı (1.112) devlet üniversitesinde,  %40,4’i ise (753) vakıf üniversitesinde öğrenim görmektedir. Katılımcı öğrencilerin %40,4’ü 18-20 yaş arası, %36,8’i 20-22 yaş arası , %10,7’si 22-24   yaş arası, %12,1’i 24 yaş ve üzeri oluşturmaktadır” dedi.

Pandemi yaşam alışkanlıklarını nasıl değiştirdi?
Araştırmada pandemi sürecinde öğrencilerin yaşam alışkanlıklarını, herhangi bir işte çalışma durumlarını, tüketim davranışlarını, hobi alışkanlıklarındaki değişimleri ölçmeyi amaçlayan bir dizi soru yer aldı. 

Arkadaş özlemi ilk sırada yer aldı
Üniversiteli katılımcılara ilk olarak pandemi süreci boyunca en çok neleri özledikleri sorusu soruldu. Bu soruya katılımcıların %43,2’si “arkadaşlarımla vakit geçirmeyi”, %19,3’ü “sevdiklerimle kucaklaşmayı ve sarılmayı”, %15,8’i “okula gitmeyi”, %8’i “şehirlerarası (ülkeler arası) seyahat etmeyi”, %3,6’sı “kafe ve restoranlara gitmeyi”, %3,6’sı “sinema ve tiyatroya gitmeyi”, %1,4’ü “kütüphaneye gitmeyi” özlediklerini belirttİ.

“Pandemi sürecinde çalışma durumunuzla ilgili (yarı zamanlı işler dahil) bir değişiklik oldu mu?” sorusuna katılımcıların çok büyük bir oranı olan %73,7’si “pandemiden önce de çalışmıyordum, pandemiden sonra da bu durumda bir değişiklik olmadığını” belirtirken, %15,4’ü “Pandemiden önce de çalışıyordum, pandemiden sonra da çalışmaya devam ettim” yanıtını verdi. Katılmcıların %7,1’i pandemiden önce çalıştıklarını fakat pandemi koşullarından dolayı işten ayrıldıklarını, %3,5’i ise pandemiyle birlikte işlerine son verildiğini dile getirdi.

Pandemi sürecinde kilo artışı gözlemlendi
“Pandemi sürecinde kilonuzda bir değişiklik oldu mu?” sorusuna katılımcıların %35,3’ü kilom az arttı derken, %12,3’ü çok kilo aldığını, %31,6’sı ise “Kilom aynı kaldı” yanıtını verdi. Buna karşın katılımcıların ise %20,8’i ise kilom azaldı yanıtını verdi.

Öğrencilerin spor yapma alışkanlıkları düşük
“Pandemi sürecinde spor yapma alışkanlığınızda değişiklik oldu mu?” sorusuna katılımcıların %44,4’ü “pandemiden önce de spor yapmıyordum, pandemi sürecinde de bir değişiklik olmadı” yanıtını verdi. Öte yandan katılımcıların %22,7’si pandemi sürecinde spora başladıklarını dile getirdi. Pandemi koşullarından dolayı sporu bırakanların oranı %18’e tekabül ederken, yalnızca %10,7’si pandemi öncesi ve sonrasında düzenli spor yaptıklarını belirtti.

Online dersler başarıyı pek etkilemedi
“Pandemi sürecinde derslere katılım ve başarı düzeyinde herhangi bir değişiklik oldu mu?” sorusuna katılımcıların %44,5’i “Hem derslere katılım düzeyimde, hem de okul başarı düzeyimde (notlar) belirgin bir farklılık olmadı” yanıtını verirken, %30,2’si “Online derslere katılım düzeyim arttı, okul başarı düzeyim (notlarım) yükseldi” yanıtını verdi.

Kadınlar online alışverişte daha aktif
“Pandemi sürecinde alışveriş alışkanlığınızda bir değişiklik oldu mu?” sorusuna katılımcıların %43,9’u “online siteler üzerinden alışveriş alışkanlığı kazandım” yanıtını verdi. Bu seçeneği işaretleyen katılımcıları cinsiyet özelliklerine göre karşılaştırdığımızda kadınların %68,8’inin, erkeklerin %31,2’sinin online alışveriş alışkanlığı kazandığı görüldü. Katılımcıların %43,4 ü herhangi bir değişiklik olmadığını belirtirken, %12,3’ü ise “Pandemi sürecinde alışveriş merakımı törpülemeyi öğrendim” cevabını verdi.

Pandemi sürecinde aile içi ilişkilerde gerilmeler gözlenmiş
“Pandemi sürecinde aile bireylerinizle ilişkileriniz nasıl gelişti?” sorusuna katılımcıların %37,9’u “pandemi sürecinin aile içi ilişkilere herhangi bir etkisi olmadı” yanıtını verirken, %18,9’ u “aile bireyleri arasında ilişkilerde gerilmeler gözlendi, anlaşmazlıklar arttı” %15’i ise “benim ve aile bireylerim arasındakı ilişkilerde anlaşmazlıklar arttı, gerilmeler gözlendi” şeklinde bir yanıt verdi. Katılmcıların %27,9’ u ise bu soruda “aile bireyleri arasındaki ilişkilerimiz ve dayanışmamız daha da güçlendi” şıkkını işaretledi.

Gençler pandemiden dolayı daha yalnız hissetti
“Pandemi sürecinde yalnızlık düzeyinizde herhangi bir değişiklik oldu mu?” sorusuna katılımcıların %44,3’ü “Pandemiden önce de, pandemi sürecinde de kendimi hiç yalnız hissetmedim”  yanıtını verirken, bu oranla neredeyse aynı düzeyde katılımcı (%44,2) “Pandemi sürecinde kendimi daha fazla yalnız hissetmeye başladım” yanıtını verdi. Katılımcıların %8,2’i ise “Pandemiden önce kendimi daha yalnız hissediyordum pandemi sürecinde yalnızlığım azaldı” yanıtını verdi.

Pandemi sürecinde hayatı sorgulama düzeyinde artış gözlendi
“Pandemi sürecinde kendinizi nasıl hissettiniz?” sorusuna katılımcıların %45,9’u “Hayatı ve kendimi yeniden sorguladım” yanıtını verirken, %19,9’u “Huzursuz oldum”, %10’u “yalnız hissettim”, %9,4’ü “üzgün hissettim” yanıtını verdi. Çok az düzeyde katılımcı ise bu süreçte olumlu bir psikolojik durumda olduğunu ifade etti. Nitekim katılımcıların %4,7’si  “Hayattan keyif aldım” ve %3,7’si “mutlu hissettim” seçeneğini işaretledi. 

Pandemi sürecinde yeni hobiler
“Pandemi sürecinde hobi (sanat vd.) alışkanlıklarınızda bir değişiklik oldu mu?” sorusuna Katılımcıların %38,7’si “Pandemiden önce de bir hobim yoktu, pandemi sürecinde de hobi edinmedim” yanıtını verirken, %24,5’i pandemi sürecinde yeni hobi alışkanlığı edindiğini dile getirdi. Katılımcıların %34’ünün ise pandemi sürecinde edinmiş oldukları hobiyi devam ettirdikleri sonucuna ulaşıldı. Pandemi sürecinde yeni hobi alışkanlığı edinen katılımcılar arasında yabancı dil ve bilgisayar programı kendini geliştirme (%19,6), keman ve gitar gibi müzik enstrümanı çalma (%13,6), kitap okuma (%12,9), resim yapma (%20,2), el işi (%12,7) olarak gözlendi. Resim yapma ve el işi alışkanlığı kazandıklarını belirten katılımcılar arasında kadınlar ağırlıkta oldu.

Pandemi sonrası yaşam hakkında zihinler karışık
Katılımcılara, pandemi sonrasıyla ilgili düşünceleri de soruldu. Bu soruya katılımcıların %39,9’u pandemi sonrası yaşam alışkanlıkların artık eskisi gibi olmayacağını düşündüklerini,   %37,6’sı ise pandemi bittiğinde hayatın “normal” akışına kolayca uyum sağlayabileceklerini dile getirdi. Katılımcıların %21,6’sı ise pandemi bittiğinde ortaya çıkabilecek yeni durum ve değişimlere dair kendilerini endişeli hissettiklerini dile getirdi.

Yeni alışkanlıklar ortaya çıkıyor
“Pandemi döneminden sonra hayatınıza kesin olarak katmak istediğiniz alışkanlıklarınız var mı?” sorusuna katılımcıların %51,3’ü “hayır yok” diye yanıt verirken; %48,7’si “evet var” yanıtını verdi. Bu soruya “evet” yanıtını veren katılımcıların %67,4’ünü kadın, %32,5’ini erkek katılımcılar oluşturdu. Pandemi sonrasında yaşama katmak istedikleri alışkanlıklar arasında ilk sırada %12,4’le spor alışkanlığı (%6,4 kadın, %5,9 erkek), ikinci sırada %11,3’le gezmek ve yeni yerler keşfetmek (kadınlar %7,5, erkekler %3,7), %10,3 oranıyla kendini geliştirme (kadınlar %5,6, erkekler %4,7), %7,7 oranıyla verimli zaman geçirmek (%5 kadın, erkek %2), %5,5  hijyen-dezenfektan alışkanlığı, %3,1 temizlik düzen alışkanlığı (kadın %2,4, erkek %0,7), %2,5 tiyatroya gitmek (kadın %1,7, erkek %0,8) olarak gözlendi.

Yapılan çalışmayı değerlendiren Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Bu araştırma neticesinde oldukça önemli bulgulara ulaşıldığı gibi, başka çalışmalar kapsamında detaylı biçimde araştırılmayı bekleyen sosyolojik sorular da görünür hale gelmiştir. Ayrıca, araştırmanın bu bağlamda yalnızca sosyoloji disiplinini ilgilendiren bulgular ve yeni sorunsallar ortaya koymaması, bununla birlikte psikoloji, kültürel çalışmalar, medya çalışmaları gibi farklı alanların ve disiplinler arası araştırmaların ilgi alanına girecek tartışmalar açar nitelikte oluşu da önemli bir diğer noktadır” dedi.