Prof. Dr. Mehmet Savsar: “Optimizasyon, en iyi olanı arama hedefleniyor”

Gün geçtikçe azalan kısıtlı kaynaklar optimum kullanımının önemini ortaya koyuyor. Uzmanlar, gelecekte optimum kullanım tekniklerin daha fazla uygulanmasının zaruriyetine dikkat çekiyor. Bir tasarım veya işlemde “en iyi olanı aramak” anlamına gelen optimizasyon, günlük yaşamda kararları verirken kısıtlı kaynaklarla amaca ulaşmanın en iyi yolunu bulmayı hedefliyor.  

Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mehmet Savsar, optimizasyon kavramına ilişkin değerlendirmede bulundu.

Optimizasyon: En iyi olanı aramak
Optimizasyonun genel olarak bir tasarım veya işlemde en iyi olanı aramak anlamına geldiğini ifade eden Prof. Dr. Mehmet Savsar, “Bulunan en iyiye optimum deniyor. Bir tasarım veya işlemde bir veya birkaç amaç vardır. Bu amaçlara varmak için bazı kısıtlamalar doğrultusunda karar verilirken birçok değişkenin değerini belirlemek gerekiyor. En iyi amaçla sonuçlanan değişken değerleri optimum değerlerdir. Burada “en iyi” terimi, probleme göre maksimizasyon veya minimizasyon olarak karşımıza çıkıyor. Bir işletmenin geliri veya bir sistemin performansı gibi amaçlar için maksimizasyon yapılırken, bir işin maliyeti veya bir işlemin zamanı gibi amaçlar için minimizasyon yapma ihtiyacı ortaya çıkıyor.” dedi. 
 

Sınırlı kaynaklar nedeniyle optimum çözümlere ihtiyaç var

Prof. Dr. Mehmet Savsar, gerçek hayatta sürekli karar vermek zorunda olunduğunu söyledi ve sözlerine şöyle devam etti: “Bu kararları verirken kısıtlı kaynaklarla amacımıza ulaşmanın en iyi yolunu yani optimumu bulmamız gerekir. Bir ürün alırken ürünün fiyatını düşünürüz çünkü elimizdeki paramız kısıtlıdır. İşimizden eve giderken en kısa zamanda gitmeye çalışırız çünkü zamanımız kısıtlıdır. Kaynaklarımız sınırsız olsa, belki optimum çözüme ihtiyaç kalmayacaktır. Aslında bizim beynimiz, bilinçli veya şuur altından, günlük işlerimizde sürekli optimizasyon yaparak her durum için en iyiyi bulmaya çalışıyor. Fakat gerçek hayat problemlerinde optimizasyon çok da kolay olmamakta ve problemin durumuna göre değişik matematiksel modeller kurup çözmek gerekiyor. Özellikle günümüz karmaşık problemlerinde optimum çözüme varmak için binlerce değişkenin her birinin optimum değerini bulmak bilgisayarlar olmadan mümkün olmuyor. Hatta, saniyede milyonlarca işlem yapan hızlı bilgisayarlar dahi yetersiz kalıyor. Optimizasyon modellerinin problemleri çözmeyi kolaylaştırıp oldukça önemli bir bilim dalı haline geldiğini söyleyebiliriz.”
 

En iyiyi tasarlarken optimizasyon teknikleri kullanılıyor

Optimizasyon kavramının ürün ve süreç tasarımında sürekli kullanılmakta olduğunu ifade eden Savsar, “En iyi arabayı, en iyi uçağı, en iyi telefonu ve diğer bütün ürünlerin en iyisi tasarlanırken optimizasyon teknikleri kullanmak zorundayız. Ayrıca, en iyi üretim süreci, en ideal hasta tedavi yöntemi, en iyi lojistik sistemi, en iyi dağıtım sistemi tasarlamak için yine optimizasyon yöntemlerine başvurmak zorundayız. Mühendislik tasarımında ve işletme ortamında, bütün problemlerde genellikle bir optimizasyon yapmak zorunluluğu vardır. Çünkü, her tasarım ve işlemde bazı değişkenler belirlenirken, tasarlanan ürün veya yapılacak işlem için kullanılacak kaynaklar kısıtlıdır. Bir şirketin hangi alternatif ürünü hangi ham maddeyi kullanıp hangi miktarda üretmesi bir optimizasyon problemi olduğu gibi, bir makina tasarımı, bir inşaat tasarımı, bir elektrik devre tasarımı, bir enerji üretim ve dağıtım sistemi tasarımı, bir hastanede personel çizelgelemesi hepsi birer optimizasyon problemidir.” diye konuştu.   
 

Opitimizasyon eğitimi mühendislik alanında veriliyor

Optimizasyon eğitiminin birçok mühendislik dalında genel bir optimizasyon dersi olarak verildiğini ifade eden Savsar, “Optimizasyon, endüstri mühendisliğinde yöneylem araştırması, matematiksel programlama ve karar verme teknikleri adı altında birçok derste kapsamlı bir şekilde verilmektedir. Bu alanda eğitim alan mühendisler, optimum ürün tasarımı, optimum süreç tasarımı ve yönetimde optimum karar vermede etkin görevler alıyorlar. 19’ncu yüzyılda sanayi devrimi ile birlikte Endüstri Mühendisliğ’inin ülke ekonomilerine en büyük katkısı her türlü işletmede optimum uygulamalarla verimliliği ve randımanı maksimum düzeye çıkarmakla oldu.” dedi. 
 

Optimum kullanım gelecekte zorunluluk haline gelecek

Prof. Dr. Mehmet Savsar, ‘Gerek mühendislik tasarımında ve gerekse iş ortamında gün geçtikçe azalan kısıtlı kaynakların optimum bir şekilde kullanımı, gelecekte bu tekniklerin daha fazla uygulanmasını zorunlu kılacaktır’ dedi ve sözlerini şöyle tamamladı:  “Ayrıca yeni teknolojilerle birlikte yeni problemler ortaya çıkmakta olup, gelecekte optimizasyon tekniklerinin kullanımına daha fazla ihtiyaç duyulacaktır. Bilim ve teknoloji geliştikçe problemler daha karmaşık hale gelmekte ve daha etkili optimizasyon yöntemlerinin geliştirilip kullanılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Gelecekte kullanacağımız bütün araç ve gereçler, içlerine konulan birer programla bütün işlemleri, bizim müdahalemize gerek kalmadan, optimum bir şekilde yapabilecektir. Bileğimizden tansiyon ölçen bir cihaz, fuzzy optimizasyon modeli kullanarak en doğru tansiyonu bulabiliyor. Bir mahallede dağıtım yapan posta memuru veya diğer dağıtıcılar, dağıtım yapacakları adresleri optimizasyon programına girip en az zaman alacak rotayı rahatlıkla bulabiliyorlar. Bugün, bütün mühendislik dallarında ve işletme alanlarında bu konuda çok yoğun araştırmalar yapılmakta ve her gün optimizasyonla ilgili binlerce yayın yapılmaktadır.”