İzmir’de binaları yıkan ve can kayıplarına neden olan depremden ilçemiz Foça da olumsuz etkilendi. 30 Ekim saat 14.51'de İzmir'in Seferihisar ilçesi açıklarında meydana gelen 6.6 büyüklüğündeki depremde; Osmanlı döneminden kalma tarihi Dış Kale yerle bir oldu. Yine biri Yeni Foça’da, 5’i Foça ilçe merkezinde olmak üzere toplamda 6 tane eski kagir rum evi büyük hasar gördü.
İlçemizde can kaybının olmaması en büyük tesellimiz oldu. Fakat gelen haberler hiç de iyi değildi. Özellikle de Bayraklı’da yıkıma neden olan depremde 114 canımızı kaybettik. Depremin üzerinden zaman geçse de yüreklere düşen kor, halen ilk günkü gibi… İzmir depreminde vefat edenlere bir kez daha Allah'tan rahmet diliyorum.
Foça’da halk arasında dolaşan bir rivayet vardır. Foça’nın daha önce 7 kez batıp çıktığı söylenir. Rivayet doğru mudur, bilemeyiz ama detaylı bir Google araştırmasıyla, Foça’nın tarihte hangi depremlerden etkilendiğini öğrenmek mümkündür!
1389, MART 20, SAKIZ ADASI (CHİOS)
Palermo ve Vatikan’daki kütüphanelerde bulunan iki yazma eserde Castro’nun büyük bölümünün 20 Mart 1389 depreminde harap olduğu ve bu depremin birçok binayı çatlatıp kırdığı belirtilir. Kıyıya yakın olan Neochorio’daki birçok ev de yerle bir olmuştur. İki kadın ölmüş; birçok kilise de önemli derecede hasar görmüştür. Bu depremden oluşan denizdeki dalga ticaret merkezinin ortasına kadar gelmiş ve insanları orayı terk etmeye zorlamıştır. İzmir, Foça (Phocaea) kulesi ve Ikaria Adası da (Sisam Nomos’u) harap olmuştur.
3 TEMMUZ 1709, FOÇA
Bu deprem İzmir’in kuzeybatısındaki eski Foça kalesini tahrip etmiştir. Belgelere göre, kale içindeki 6 kule ve kalenin batı duvarı yıkılmıştır. Ana giriş kapısının her iki tarafındaki kuleler bu kapının bitişiğindeki mescidin üzerine devrilmiş ve mescidi de tahrip etmiştir. Aynı şekilde, iç kale ile ana giriş kapısı arasındaki duvarda bulunan iki kule kale içine - evlerin üzerine doğru devrilmiş ve evlerin de yıkılmasına neden olmuştur. Kalenin doğu tarafındaki duvarların çoğunluğu yıkılmıştır. Sultan II. Mehmet Camii’nin minareleri kubbenin üzerine doğru devrilmiş ve kubbe üzerinde çeşitli yerlerde kırıklar meydana getirmiştir. İç kale yakınındaki mescidin minaresi de mescidin üzerine devrilmiş ve yıkılmasına veya hasar görmesine neden olmuştur. Kale içindeki 30-40 ev de bu depremde ağır hasar görmüştür.
1739, 4 NİSAN, İZMİR KÖRFEZİ
Patmos’ta yazılmış bir notta büyük bir depremin 10 dakika sürdüğü ve İzmir’deki tüm evlerin hasar gördüğü yazmaktadır. Eski ve Yeni Foça’da da hasar büyüktür. Başka raporlara göre, İzmir’deki hasar geniş çapta denizin kenarındaki “Avrupa Kesimi”nde oluşmuştur. İzmir’de ölenlerin sayısı 80’i geçmemiştir. Sarsıntı eski Foça’nın dörtte üçünü tamamen yıkmış ve toprak açılıp içinden bitüm fışkırmıştır. Deltanın Gediz (Agria) Nehri’nin ağzındaki kısmı depremde çökmüş ve depremden sonra sular altında kalmıştır. Chios’ta (Sakız) birçok ev harap olmuş; bir kısım insan ölmüştür. Samos’ta (Sisam) deprem büyük bir sesle dehşet verici idi ve genel bir paniğe sebep oldu. Sarsıntı İstanbul’da, belki Dinar’da hissedildi, ancak Selanik’te hissedilmedi. Art sarsıntılar Eylül’e kadar hissedildi.
Bu depremin tarihi ile ilgili bilgiler çelişkilidir. Yunan kaynaklı bilgilere göre deprem 24 Mart 1739 da, Fransız Konsolosluğu ve Osmanlı İmparatorluğu bilgilerine göre 4 Nisan 1739 da, bazı gazete bilgilerine göre ise 5 Nisan 1739’da meydana gelmiştir. Depremin oluştuğu yer İzmir Körfezidir. Bu depremde İzmir’deki tüm evler zarar görmüştür. Aynı zamanda hem eski Foça hem de yeni Foça harap olmuştur. Psarochanon (Agria)’da 13 kişi hayatını kaybetmiştir. Foça körfezinde eski Foça kalesinin kuleleri, kapıları ve duvarları tamamen yıkılmıştır. Depremde Eski Foça kalesi içindeki Sultan Mehmet II camisi zarar görmüştür. Keza Yeni Foça’da kale içindeki minarenin de bu depremden zarar gördüğü bildirilmiştir. Eski Foça’nın dörtte üçü tamamen yok olmuştur. Bu depremin etkisiyle Gediz Nehri deltasını teşkil eden geniş bir kara parçasının da sular altında kaldığı rivayet edilir. İzmir’de zarar daha fazla yayılmış ve özellikle denize yakın şehrin alçak kısımlarında bulunan ve Avrupalıların yaşadığı kısım ağır hasar görmüştür. Bu bölgede Fransız ve Venedik Konsoloslukları ile Cizvit (Jesuits) ve Kapuşin (Capucins) kiliselerinin bazı kısımları dahil olmak üzere çok sayıda ev yıkılmıştır. Rıhtım ve depolar herhangi bir zarar görmemiştir. Limanın giriş yerinde su derinliği bu depremle değişmiştir. Türk ve Rumların yaşadığı bölgelerdeki zararlar daha azdı. Hükümet binalarındaki zararlar onarılabilir cinstendi. Bu depremde yaşamını yitirenlerin sayısı 80 kişi civarındadır. Sakız adasında da aynı derecede hasar oluşmuş ve çok sayıda kişi hayatını kaybetmiştir.
1772, KASIM 24, FOÇA
Deprem ve deprem etkisiyle oluşan dalgalar Foça kalesinin 5 kapısını ve camisini tamamen yıktı. Lesbos’ta( Midilli) birkaç ev yıkıldı. Sakız adasında da deprem hissedildi, ama bir hasar meydana getirmedi.
1904, AĞUSTOS 11, 06:08:30, SİSAM ADASI (SAMOS)
Alivyum üzerine inşa edilmiş Ano Vathy, Chora, Pyrgos, Koumaeika, Skouraeika ve Aghia Triada kasabalarında daha çok hasara yol açtı. Chora’da, yüzlerce ev ve Aghia Triada’nın büyük manastırı hasar gördü. Adadaki toplam hasar 20,000 pound’u buldu. Dört kişi öldü ve yedi kişi yaralandı. Samos’ta 540 ev tamamen yıkıldı. Chios, Ikaria İzmir, Efes, Foça ve Aydın’ın yanısıra, Patmos’ta hasar yaratarak kuvvetli bir şekilde hissedildi. Santorine ve Naxos’ta da hayli kuvvetli, Atina’da ise hafif şekilde hissedildi. Süveyş ve Kızıl Deniz’de orta şiddette hissedildi. Ana sarsıntı, en büyükleri 12 ve 18 Ağustos’ta ve 6 Ekim’de olan art sarsıntılarla devam edip, bu art sarsıntılar yıkımı tamamladılar.
1909, OCAK 19, 04:57:04, FOÇA
Ambraseys ve Finkel (1987)’e göre bu depremin merkez üstü Güzelhisar, Menemen ve Foça arasındadır. 15 Km yarıçaplı bir daire içinde yüzlerce ev hasar görmüştür. Önemli bir art sarsıntı etkinliği olmamıştır. Dedeağaç ve Pire’ye kadar olan çok geniş bir alanda algılanmıştır. Sarsıntı Gediz ırmağının akış yönünde ovada kırılmalara neden olmuştur. 700 ev yıkılmış, 1000 ev hasar görmüş, 8 kişi yaşamını yitirmiştir.
1949, TEMMUZ 23, 15:03:30, KARABURUN, ÇEŞME
Karaburun yarımadasının doğu kısmında, Mordoğan ile yarımadanın kuzey burnu arasındaki köylerde, Denizgiren civarında, Çeşme yarımadasındaki köylerde ve Reisdere civarında oldukça ağır hasarlar; Alaçatı, Foça, ve Menemen’de hafif hasarlar olmuştur. İzmir’de bazı duvarlar çatlamış, Çeşme ılıcasının suları çoğalmış ve kaptaj havuzundaki sular sokağa akmıştır. 7 kişi ölmüş, 2,200 ev yıkılmış veya hasara uğramıştır.
1953, MAYIS 2, 05:41:51, KARABURUN
Roesli (1953), Karaburun’da hasar yapan bu depremle ilgili şu bilgileri sunar: Dikili’de oldukça kuvvetli, Bergama’da hafif, Foça’da çok kuvvetli, ortalama VII şiddetinde algılanmıştır. 1953 Yenice-Gönen depremi Karaburun’da VII şiddetinde hasar yaptığından, 2 Mayıs 1953 sarsıntısı bu hasarın Karaburun’da daha da arttırmasına neden olmuştur. Ana şoktan sonraki dört hafta içinde her gün 2-3 art sarsıntı olmuştur. Çeşme ve Urla’da bu deprem oldukça şiddetli algılanmıştır. Hasar dağılımına bakılırsa, episantral alanın, Karaburun yarımadasının kuzey ucunda olduğu söylenir. Burada şiddet VII’den fazladır. Kötü zeminler dışında hasar yoktur ya da diğerlerine göre daha azdır. 23 Temmuz Sakız Adası-Karaburun 1949 depreminden sonra bölgede depreme dayanıklılık ilkelerine göre yapılmış binalarda önemli hasar olmamıştır. Bu depremin iki öncü şoku olduğu, episantırının İzmir Körfezi açıklarında bulunduğu ve Yunan adalarında da hasar yaptığı rapor edilmiştir. (Ambraseys, 1988)
İlçemizde can kaybının olmaması en büyük tesellimiz oldu. Fakat gelen haberler hiç de iyi değildi. Özellikle de Bayraklı’da yıkıma neden olan depremde 114 canımızı kaybettik. Depremin üzerinden zaman geçse de yüreklere düşen kor, halen ilk günkü gibi… İzmir depreminde vefat edenlere bir kez daha Allah'tan rahmet diliyorum.
Foça’da halk arasında dolaşan bir rivayet vardır. Foça’nın daha önce 7 kez batıp çıktığı söylenir. Rivayet doğru mudur, bilemeyiz ama detaylı bir Google araştırmasıyla, Foça’nın tarihte hangi depremlerden etkilendiğini öğrenmek mümkündür!
1389, MART 20, SAKIZ ADASI (CHİOS)
Palermo ve Vatikan’daki kütüphanelerde bulunan iki yazma eserde Castro’nun büyük bölümünün 20 Mart 1389 depreminde harap olduğu ve bu depremin birçok binayı çatlatıp kırdığı belirtilir. Kıyıya yakın olan Neochorio’daki birçok ev de yerle bir olmuştur. İki kadın ölmüş; birçok kilise de önemli derecede hasar görmüştür. Bu depremden oluşan denizdeki dalga ticaret merkezinin ortasına kadar gelmiş ve insanları orayı terk etmeye zorlamıştır. İzmir, Foça (Phocaea) kulesi ve Ikaria Adası da (Sisam Nomos’u) harap olmuştur.
3 TEMMUZ 1709, FOÇA
Bu deprem İzmir’in kuzeybatısındaki eski Foça kalesini tahrip etmiştir. Belgelere göre, kale içindeki 6 kule ve kalenin batı duvarı yıkılmıştır. Ana giriş kapısının her iki tarafındaki kuleler bu kapının bitişiğindeki mescidin üzerine devrilmiş ve mescidi de tahrip etmiştir. Aynı şekilde, iç kale ile ana giriş kapısı arasındaki duvarda bulunan iki kule kale içine - evlerin üzerine doğru devrilmiş ve evlerin de yıkılmasına neden olmuştur. Kalenin doğu tarafındaki duvarların çoğunluğu yıkılmıştır. Sultan II. Mehmet Camii’nin minareleri kubbenin üzerine doğru devrilmiş ve kubbe üzerinde çeşitli yerlerde kırıklar meydana getirmiştir. İç kale yakınındaki mescidin minaresi de mescidin üzerine devrilmiş ve yıkılmasına veya hasar görmesine neden olmuştur. Kale içindeki 30-40 ev de bu depremde ağır hasar görmüştür.
1739, 4 NİSAN, İZMİR KÖRFEZİ
Patmos’ta yazılmış bir notta büyük bir depremin 10 dakika sürdüğü ve İzmir’deki tüm evlerin hasar gördüğü yazmaktadır. Eski ve Yeni Foça’da da hasar büyüktür. Başka raporlara göre, İzmir’deki hasar geniş çapta denizin kenarındaki “Avrupa Kesimi”nde oluşmuştur. İzmir’de ölenlerin sayısı 80’i geçmemiştir. Sarsıntı eski Foça’nın dörtte üçünü tamamen yıkmış ve toprak açılıp içinden bitüm fışkırmıştır. Deltanın Gediz (Agria) Nehri’nin ağzındaki kısmı depremde çökmüş ve depremden sonra sular altında kalmıştır. Chios’ta (Sakız) birçok ev harap olmuş; bir kısım insan ölmüştür. Samos’ta (Sisam) deprem büyük bir sesle dehşet verici idi ve genel bir paniğe sebep oldu. Sarsıntı İstanbul’da, belki Dinar’da hissedildi, ancak Selanik’te hissedilmedi. Art sarsıntılar Eylül’e kadar hissedildi.
Bu depremin tarihi ile ilgili bilgiler çelişkilidir. Yunan kaynaklı bilgilere göre deprem 24 Mart 1739 da, Fransız Konsolosluğu ve Osmanlı İmparatorluğu bilgilerine göre 4 Nisan 1739 da, bazı gazete bilgilerine göre ise 5 Nisan 1739’da meydana gelmiştir. Depremin oluştuğu yer İzmir Körfezidir. Bu depremde İzmir’deki tüm evler zarar görmüştür. Aynı zamanda hem eski Foça hem de yeni Foça harap olmuştur. Psarochanon (Agria)’da 13 kişi hayatını kaybetmiştir. Foça körfezinde eski Foça kalesinin kuleleri, kapıları ve duvarları tamamen yıkılmıştır. Depremde Eski Foça kalesi içindeki Sultan Mehmet II camisi zarar görmüştür. Keza Yeni Foça’da kale içindeki minarenin de bu depremden zarar gördüğü bildirilmiştir. Eski Foça’nın dörtte üçü tamamen yok olmuştur. Bu depremin etkisiyle Gediz Nehri deltasını teşkil eden geniş bir kara parçasının da sular altında kaldığı rivayet edilir. İzmir’de zarar daha fazla yayılmış ve özellikle denize yakın şehrin alçak kısımlarında bulunan ve Avrupalıların yaşadığı kısım ağır hasar görmüştür. Bu bölgede Fransız ve Venedik Konsoloslukları ile Cizvit (Jesuits) ve Kapuşin (Capucins) kiliselerinin bazı kısımları dahil olmak üzere çok sayıda ev yıkılmıştır. Rıhtım ve depolar herhangi bir zarar görmemiştir. Limanın giriş yerinde su derinliği bu depremle değişmiştir. Türk ve Rumların yaşadığı bölgelerdeki zararlar daha azdı. Hükümet binalarındaki zararlar onarılabilir cinstendi. Bu depremde yaşamını yitirenlerin sayısı 80 kişi civarındadır. Sakız adasında da aynı derecede hasar oluşmuş ve çok sayıda kişi hayatını kaybetmiştir.
1772, KASIM 24, FOÇA
Deprem ve deprem etkisiyle oluşan dalgalar Foça kalesinin 5 kapısını ve camisini tamamen yıktı. Lesbos’ta( Midilli) birkaç ev yıkıldı. Sakız adasında da deprem hissedildi, ama bir hasar meydana getirmedi.
1904, AĞUSTOS 11, 06:08:30, SİSAM ADASI (SAMOS)
Alivyum üzerine inşa edilmiş Ano Vathy, Chora, Pyrgos, Koumaeika, Skouraeika ve Aghia Triada kasabalarında daha çok hasara yol açtı. Chora’da, yüzlerce ev ve Aghia Triada’nın büyük manastırı hasar gördü. Adadaki toplam hasar 20,000 pound’u buldu. Dört kişi öldü ve yedi kişi yaralandı. Samos’ta 540 ev tamamen yıkıldı. Chios, Ikaria İzmir, Efes, Foça ve Aydın’ın yanısıra, Patmos’ta hasar yaratarak kuvvetli bir şekilde hissedildi. Santorine ve Naxos’ta da hayli kuvvetli, Atina’da ise hafif şekilde hissedildi. Süveyş ve Kızıl Deniz’de orta şiddette hissedildi. Ana sarsıntı, en büyükleri 12 ve 18 Ağustos’ta ve 6 Ekim’de olan art sarsıntılarla devam edip, bu art sarsıntılar yıkımı tamamladılar.
1909, OCAK 19, 04:57:04, FOÇA
Ambraseys ve Finkel (1987)’e göre bu depremin merkez üstü Güzelhisar, Menemen ve Foça arasındadır. 15 Km yarıçaplı bir daire içinde yüzlerce ev hasar görmüştür. Önemli bir art sarsıntı etkinliği olmamıştır. Dedeağaç ve Pire’ye kadar olan çok geniş bir alanda algılanmıştır. Sarsıntı Gediz ırmağının akış yönünde ovada kırılmalara neden olmuştur. 700 ev yıkılmış, 1000 ev hasar görmüş, 8 kişi yaşamını yitirmiştir.
1949, TEMMUZ 23, 15:03:30, KARABURUN, ÇEŞME
Karaburun yarımadasının doğu kısmında, Mordoğan ile yarımadanın kuzey burnu arasındaki köylerde, Denizgiren civarında, Çeşme yarımadasındaki köylerde ve Reisdere civarında oldukça ağır hasarlar; Alaçatı, Foça, ve Menemen’de hafif hasarlar olmuştur. İzmir’de bazı duvarlar çatlamış, Çeşme ılıcasının suları çoğalmış ve kaptaj havuzundaki sular sokağa akmıştır. 7 kişi ölmüş, 2,200 ev yıkılmış veya hasara uğramıştır.
1953, MAYIS 2, 05:41:51, KARABURUN
Roesli (1953), Karaburun’da hasar yapan bu depremle ilgili şu bilgileri sunar: Dikili’de oldukça kuvvetli, Bergama’da hafif, Foça’da çok kuvvetli, ortalama VII şiddetinde algılanmıştır. 1953 Yenice-Gönen depremi Karaburun’da VII şiddetinde hasar yaptığından, 2 Mayıs 1953 sarsıntısı bu hasarın Karaburun’da daha da arttırmasına neden olmuştur. Ana şoktan sonraki dört hafta içinde her gün 2-3 art sarsıntı olmuştur. Çeşme ve Urla’da bu deprem oldukça şiddetli algılanmıştır. Hasar dağılımına bakılırsa, episantral alanın, Karaburun yarımadasının kuzey ucunda olduğu söylenir. Burada şiddet VII’den fazladır. Kötü zeminler dışında hasar yoktur ya da diğerlerine göre daha azdır. 23 Temmuz Sakız Adası-Karaburun 1949 depreminden sonra bölgede depreme dayanıklılık ilkelerine göre yapılmış binalarda önemli hasar olmamıştır. Bu depremin iki öncü şoku olduğu, episantırının İzmir Körfezi açıklarında bulunduğu ve Yunan adalarında da hasar yaptığı rapor edilmiştir. (Ambraseys, 1988)
YORUMLAR