SURİYE'NİN KADERİ KİMİN ELİNDE OLACAK?
Ortadoğu’nun sıkıntılı ülkesi Suriye’de Esad ve Baas Rejimi, 13 yıldır süren iç savaşın ardından 12 günde yıkıldı!
Esad Rejimi ve Suriye’deki Gelecek: Ne Olacak?
Beşar Esad, artık Suriye için ne bir tehdit ne de bir güç konumunda bulunuyor. Esad ve ailesinin Moskova’ya ulaştığı ve Rusya’nın kendilerine sığınma teklif ettiği açıklandı.
Suriye, Arap kimliğinin yanı sıra birçok etnik unsurun bir arada bulunduğu bir devlet. Hristiyan topluluklar, Nusayriler, Türkmenler ve Kürtler gibi grupların yanı sıra nüfusun çoğunluğunu Araplar oluşturuyor.
Suriye’de bundan sonra ne olacağı ve nasıl bir devlet yapısının ortaya çıkacağı belirsizliğini koruyor. Bu süreçte Suriye’de kimlerin kazandığı ya da kaybettiği konusunda şimdiden bir şey söylemek zor.
Suriye Tarihinin Kısa Özeti
Suriye tarihine bakacak olursak, 5 bin yıllık kadim bir bölge olan bu topraklarda ilk olarak Amolekler yaşamıştır. Daha sonra, denizci bir millet ve Latin alfabesinin mucidi olan Fenikeliler Suriye'ye yerleşmiştir. Roma ve Bizans dönemlerinde önemli bir merkez haline gelen Suriye, Abbasi egemenliği altında İslamiyet ile tanışarak Araplaşmıştır.
1510'larda Yavuz Sultan Selim'in fetihleriyle Osmanlı topraklarına katılan Suriye, yaklaşık 400 yıl boyunca Osmanlı'nın önemli bir vilayeti olmuştur.
Fransa’nın Kontrolünde Suriye ve Bağımsızlık Yılları
Birinci Dünya Savaşı sonrası Fransa’nın kontrolüne giren Suriye, Lübnan ve Ürdün bölgeleriyle birlikte 1946 yılına kadar Fransa’nın egemenliğinde kaldı. Aynı yıl, 17 Nisan’da bağımsızlığını kazanan Suriye, kısa süre sonra SSCB’nin etkisi altına girdi ve yaklaşık 15 yıl boyunca istikrarsız bir dönem yaşadı.
Bu istikrarsızlığın en büyük nedeni, Arap-İsrail savaşlarına katılan Suriye’nin, diğer Arap ülkeleriyle birlikte bu savaşlardan başarısızlıkla çıkmasıydı.
Türkiye ile Gerilim ve Ortak Devlet Kurma Girişimi
Bu süreçte Suriye, Türkiye ile de gerilim yaşamaya başladı. Süveyş Krizi nedeniyle SSCB’den büyük miktarda askeri silah ve teçhizat alan Suriye yönetimi, Hatay Meselesi’ni bahane ederek Türkiye’ye meydan okudu. Türkiye’yi sınıra asker yığmakla suçlayan Suriye, Birleşmiş Milletler’in araya girmesiyle yatışan bir kriz süreci yaşadı.
1956 yılında Mısır ile ortak bir devlet kurarak Birleşik Arap Cumhuriyeti’ni ilan eden Suriye, bu birliğin iki yıl sonra dağılmasıyla sıkıntılı bir döneme girdi.
Baas Partisi Darbesi ve SSCB Etkisi
Bu süreçte Baas Partisi, duruma tepki göstererek 1963 yılında bir darbe gerçekleştirdi. Ancak Baasçılar kendi aralarında anlaşmazlığa düştü. SSCB yanlısı Baasçılar, başlarında Cedid isimli komutan ile bir başka darbe yaparak ülkeyi tamamen SSCB’nin etkisi altına sokmaya çalıştı.
Suriye’nin 1970’teki Dönüşümü: Hafız Esad Dönemi
1970 yılında kansız bir darbe ile ülke yönetimine Savunma Bakanı Hafız Esad el koydu. Ardından seçimler yapıldı, parlamento kuruldu ve 1973 yılında bir anayasa hazırlanarak kabul edildi. Bu anayasa, Suriye’nin halkının çoğunluğunun Müslüman olduğu laik bir devlet olarak tanımlanmasını sağladı.
1973 yılında Suriye, Mısır ile birlikte tekrar İsrail’e saldırdı. Ancak bu savaşı da İsrail kazandı. İsrail, topraklarını iki katına çıkarırken Lübnan konusunda Suriye ve İsrail arasında günümüze kadar süren sorunların başlamasına neden oldu.
Lübnan İç Savaşına Müdahale ve 2005 Çekilmesi
Uzun süre Lübnan iç savaşına müdahil olan Suriye, yıllar sonra 2005 yılında Lübnan’dan çekildi.
1980’lerin sonunda Sünni İslamcılar, ülkedeki laik yapıya ve Nusayri üstünlüğüne son vermek amacıyla Hama ve Humus bölgelerinde isyan başlattı. Hafız Esad bu isyanı bastırdı, ancak çatışmalarda yaklaşık 25 bin kişi hayatını kaybetti.
Oğul Beşar Esad Dönemi ve Batı Yanlısı Yönetim
Körfez Savaşı'nın ardından Batı yanlısı ve ılımlı bir yönetim anlayışı benimseyen Hafız Esad, 2000 yılında hayatını kaybetti. Sürpriz bir şekilde anayasa değişikliği yapılarak 35 yaşındaki oğlu Beşar Esad ülkenin başına geçti.
Esad ve ABD İlişkileri: Kimyasal Silah Suçlaması
Oğul Esad dönemiyle birlikte 2003 yılına kadar ılımlı ve Batı yanlısı bir yönetim sergilendi. Ancak ABD’nin Irak’ı işgal etmesiyle Suriye-ABD ilişkileri yeniden bozuldu. Bu dönemde Esad’a karşı isyanlar başladı ve kendisi kimyasal silah kullanmakla suçlandı. Araya Rusya’nın girmesiyle, ABD ile kimyasal silah kullanımı konusunda bir anlaşma yapıldı.
Suriye’de 2011 İsyanı ve İç Savaşın Sonuçları
2011 yılında baskıcı rejime karşı ülkenin her noktasında isyanlar başladı ve 2017 yılına kadar süren büyük bir iç savaş yaşandı. 2017 yılında Rusya ve İran’ın desteğiyle Esad, kaybettiği bölgeleri geri almayı başardı.
Ancak son bir yılda bölgede yaşanan gelişmeler, İran’ın gücünü zayıflattı. Rusya ise Ukrayna’da beklediği zaferi elde edemeyince askeri açıdan büyük bir güç kaybı yaşadı. İran ve Rusya’nın desteğini yitiren Suriye, 12 gün önce Halep’te başlayan isyanın ardından dün gece Esad’ın kaçması ve Şam’ın düşmesiyle yeni bir döneme girdi.
RIDVAN KARAPEHLİVAN
BAKIRÇAY GAZETESİ GENEL YAYIN YÖNETMENİ
YORUMLAR