Diken Kelebeği Göçü

Kimdir Diken Kelebeği?

Bilimsel adı Vanessa cardui olan diken kelebeği, tüm dünyada yaygın olarak görülen bir kelebektir. Ülkemizin de her bölgesinde neredeyse her mevsim görülebilen kelebeklerden biridir.

Bu kelebeğin erişkinlerini açmış olan çiçeklerle beslenirken görebilirsiniz. Şu sıralar açmış olan hindiba çiçekleri gibi bitkiler üzerinden nektar alarak beslenirler. Bitkilerin tozlaşmasında önemli bir rolü bulunmaktadır.

Her bir dişi kelebek 500’e yakın yumurta yumurtlar. Yumurtalarını tek tek ebegümeci, papatyagillerden pek çok bitkinin üzerine bırakırlar. En bilinen besin bitkisi Carduus sp. olan mor çiçekli peygamber dikeni olarak da bilinen bir dikendir. Kesinlikle tarım zararlısı değildir.

Neden bu kelebeği bu kadar çok sayıda görüyoruz?

Bu kelebekler her yıl ilkbahar ve sonbaharda göç ederler. Aslında her yıl bu göçü tamamlarlar, ancak bazen mevsimsel olaylara göre sayıları çok daha yükseklere ulaşabilir.

Araştırmacılar bu yıl gözlemlenen yüksek sayılarda göçü kış mevsiminin daha hafif, az yağışlı geçmiş olması ya da El Nino gibi belli periyotlarda tekrar eden iklimsel olaylara bağlamaktadır.

Göçle ilgili neler biliyoruz?

Göçün rotası bilim insanlarının halen araştırdığı çalışmalardan bir tanesi. Halen kelebeklerin hangi rotalar halinde göç ettiği tam olarak bilinmiyor. Her sene Afrika’dan Akdeniz’e ve Avrupa’ya ilkbaharda göç ettiğini biliyoruz. Son yıllarda yapılan araştırmalar sonbaharda da tersi göçün yapıldığına yönelik bulgular içermekte. Ancak her bölgede göç farklı rotalarda ilerleyebilmekte. Amerika’da da büyük koloniler halinde göç ettiği kaydedilmiş durumda. Bazen sayılarının çok yüksek düzeylere ulaştığı biliniyor. Bundan önceki son göç Avrupa’da 2009 yılında kaydedilmiş ve binlerce gözlemci tarafından kayıtlar paylaşılmıştır. Bu kayıtlardan yola çıkarak yapılan bilimsel yayınlarda göç ile ilgili şu bilgiler ortaya çıkmıştır:

1. Kelebeklerin göçleri oldukça değişken ve bazı yıllar kayıtlar gelmeyebiliyor.
2. Bir kelebek 4000 km’ye yakın yol gidebiliyor.
3. Bir kelebeğin ömrü 6 ay ile 1 yıl arasında değişiyor.
4. Bir kelebek saatte 40 km hıza ulaşabiliyor.
5. Bir göç rotası 6 nesilde tamamlanıyor. Kelebekler gittikleri yerde yumurtluyorlar ve yavruları göçe kaldığı yerden devam ediyor.
6. Sert rüzgarlı, yağışlı koşullarda bile göçe kelebekler devam edebiliyor.
7. el Nino  gibi küresel iklimi etkileyen olaylar kelebeklerin göçünü etkiliyor olabilir.
8. Deneysel veriler kelebek göçünün her zaman aynı yönde olmadığını gösteriyor. Bazen dağlar, yükseltiler topoğrafik parametreler, bazen rüzgarlar bazen de güneşin yönü ve hareketi göçlerinin yönünü etkileyebiliyor.
9. Göç sırasında çiftleşip yumurta bırakıyor ve göçe devam ediyorlar.

Göç ile ilgili neleri bilmiyoruz:

1. Türkiye’de göç rotası nerelerdedir
2. Hangi şehirde ne şekilde hareket ediyorlar
3. Konaklama, duraklama, üreme noktaları nelerdir

2019 yılı ilkbahar göçü kayıtları nerelerden geldi:

1. İlk çok yoğun göç kayıtları 15 Mart tarihinde Kıbrıs’tan gelmeye başladı. Binlerce kelebeğin aynı anda batı yönünde uçtuğu gelen kayıtlar arasındaydı.
2. 22 Mart tarihinde Antalya kaydı 1 dakika içerinde en az 10 kelebeğin güney yönüne gittiğini gösteriyordu. Aynı tarihlerde Akdeniz’in pek çok yerinden bu gibi kayıtlar geldi.
3. 23 Mart tarihinde Antalya’dan gelen kayıtlar binlercesinin batıya doğru uçtuğu yönündeydi.
4. 25 Martta Marmaris kaydı yine batıya doğru devam ettiği yönündeydi.
5. 20 Mart’da Kayseri’de tek tük kayıtlar gelmeye başlamıştı, batı doğrultusunda uçuyorlardı.
6. Aynı tarihlerde Karaman, Konya bölgesinde de kayıtlar artmaya başlamıştı.
7. 11 Nisan Kayseri, Kuzey-Kuzeydoğu yönünde 250 birey kaydedildi. Bu sıralarda Antalya, Muğla ve İzmir’de hala göç devam ediyordu. Aynı tarihte Erzurum’dan kayıtlar geldi.
8. 14 Nisan tarihinde kalabalık göç Ankara, Konya ve Kayseri’de yoğun bir şekilde kaydedilmeye başlandı. Göçlerin yönü çoğunlukla Batı olarak belirtilse de topoğrafyaya göre kuzeybatıya doğru kaydığı bölgeler de biliniyordu.
9. 14 Nisan İzmir, 10 dakikada 550-600 birey, Kuzey yönünde uçtuğu kaydı geldi.

Sizler ne yapabilirsiniz?

Öncelikle bu nadir görülen, bu kadar büyük sayılara hiç ulaşmamış kelebek göçünün tadını çıkartmalısınız. Bilmelisiniz ki bu kelebeklerin ne tarıma ne insanlara hiç bir zararı yok. Güzelliklerini fark edip azimlerinden örnek alabilirsiniz.

Türkiye’deki göç rotasının belirlenmesi konusunda yardımcı olmak isterseniz;

Bulunduğunuz koordinat, kelebeklerin uçuş yönü ve 10 dakikada geçen kelebek sayısını [email protected] noktasına e-mail ile gönderebilirsiniz.

Ayrıca  Butterflymigration.org web sayfasına girerek uluslararası göç kurumları ile verilerinizi paylaşabilirsiniz.

Dr. Evrim Karaçetin / Erciyes Üniversitesi